ANALYSE – Als Elon Musk publiekelijk zijn zorgen uit, dan is dat meestal omdat er iets grondig mis is bij Tesla. Hij deed dat in 2018 toen hij zijn tweet “financiering verzekerd” de wereld instuurde, terwijl het bedrijf op de rand van faillissement verkeerde.

En dat doet hij nu vrijwel zeker ook met het klagen over de spamaccounts op Twitter, op het moment dat Tesla steeds zwaardere concurrentie ondervindt en de markt in China – waar zijn bedrijf het grootste deel van zijn winst boekt – teleurstelt.

De hardnekkige problemen van Tesla zijn inmiddels legendarisch. Het bedrijf mist constant deadlines voor nieuwe producten en leveringen en doet beloftes over de mogelijkheden van zijn elektrische auto’s die niet waargemaakt kunnen worden. Tesla is slechts twee jaar van zijn bijna twintig jaar lange bestaan winstgevend geweest. En Musk zelf heeft toegegeven dat hij meerdere keren “een grote gok moest nemen met het bedrijf”. 

Een van die keren was begin 2018, toen Musk miljarden over de balk smeet om te proberen van de Tesla-fabriek in Fremont een “alien dreadnought” van machines te maken, waardoor zijn auto’s vrijwel zonder menselijke hulp geproduceerd zouden worden. De automotive-wereld waarschuwde vooraf al dat dat niet zou lukken. Die voorspelling kwam uit.

Uiteindelijk moest Tesla in het voorjaar van 2018 halsoverkop heel veel nieuw personeel aannemen om de verloren tijd in te halen. Een deel van die nieuwe medewerkers zag zichzelf met de hand auto's in elkaar zetten aan een geïmproviseerde assemblagelijn onder een tent. Die stormloop leidde helaas ook tot een snelle instorting daarna, waarop Tesla probeerde om in alle stilte 9 procent van het personeel te lozen.

In die periode sloeg Musk wild om zich heen. Hij beledigde een Wall Street-analist tijdens een van de beleggerscalls van Tesla door te zeggen dat hij "domme botte vragen" stelde. Hij ging op Twitter fel tekeer tegen journalisten (onder wie ikzelf) en short-sellers.

En tijdens een geruchtmakend optreden onthulde Musk zijn eerste Boring Company-tunnel, die was bedoeld om Tesla-bezitters ondergronds te laten rijden om zo het drukke verkeer te vermijden. Het was weer een van zijn halfbakken afleidingsmanoeuvres. Criticasters noemden de tunnels later "riolen met discolampen".

Kortom: we zien een krampachtige, boze Elon Musk op het moment dat het niet goed gaat met Tesla.  

Grillig gedrag van Musk

Zijn er weer moeilijke tijden aangebroken voor Tesla? We zien in elk geval weer uiterst grillig gedrag bij Musk. En in een e-mail aan de bedrijfstop van Tesla die is ingezien door Reuters, riep Musk op tot een tijdelijke stop op het inhuren van nieuw personeel en zei hij dat 10 procent van de werknemers ontslagen zou moeten worden.

Lees ook: Elon Musk wil 10% van het Tesla-personeel ontslaan wegens ‘superslecht gevoel over de economie’ – wie niet op kantoor komt, mag vertrekken

Later krabbelde hij terug op Twitter (waar anders?) en stelde hij dat het totale werknemersbestand van Tesla de komende twaalf maanden juist zal groeien, hoewel het aantal werknemers in loondienst gelijk zal blijven.

Dit jaar is tot nu toe erg zwaar geweest voor het bedrijf. De markt heeft zich tegen snelgroeiende techbedrijven gekeerd en het aandeel Tesla - een uithangbord voor Silicon Valley in de afgelopen vijftien jaar - heeft sinds het begin van 2022 maar liefst 40 procent verloren.

En de bizarre kruistocht van Musk om Twitter over te nemen heeft ook zeker niet geholpen, omdat beleggers zich realiseerden dat Musk zijn aandacht en geld aan iets anders besteedde dan aan Tesla. 

De gedaalde aandelenprijs van Tesla laat ook zien dat er nu echte concurrentie is op de Amerikaanse markt. Zo bedraagt de wachttijd voor een Ford F-150 Lightning inmiddels drie jaar.

Lees ook: Neem een kijkje in de nieuwe hypermoderne fabriek waar Ford de elektrische F-150 Lightning gaat bouwen

En in Europa verliest Tesla marktaandeel aan Renault, Hyundai en Volkswagen. Het aanbod van Tesla begint een beetje achterhaald te worden, omdat het bedrijf steeds productiedeadlines mist. Zo is het nog altijd onduidelijk wanneer de Cybertruck – die vorig jaar op de markt zou komen – beschikbaar is.

Ondertussen vertoont president Joe Biden het nodige enthousiasme voor hulp aan makers van elektrische auto's, maar alleen voor bedrijven met een vakbond voor hun werknemers, en daartoe behoort Tesla niet.

De pijnlijke waarheid is dat de winstgevendheid van Tesla nog steeds op losse schroeven staat, zegt Vicky Bryan, oprichter van onderzoeksbureau Bond Angle. De financiële documenten van het bedrijf tonen volgens haar aan dat de zaken in de Verenigde Staten er slecht voorstaan.

Zonder de inkomsten van de Chinese activiteiten en de betalingen van andere automakers voor het gebruik van de technologie van Tesla, zou het bedrijf van Musk 2,4 miljard dollar verlies hebben geleden, blijkt uit berekeningen van Bryan. De cashpositie is op papier ook rooskleuriger omdat personeel (en dan met name Musk zelf) deels uitbetaald is in aandelen.

Betalen in aandelen is een handige truc waarmee bedrijven de betaling weer op de balans kunnen zetten. Een betaling in cash moet daarentegen als uitgave worden geboekt. Betaling in aandelen laat een bedrijf er gezonder uitzien, zolang de aandelenprijs stijgt.

Maar als het aandeel omlaag gaat, dan kan die hoeveelheid aandelen ineens als een molensteen om de nek hangen. Drie keer raden welke van de twee situaties momenteel van toepassing is op Tesla.  

Tesla ziet nu ook een terugval in de inkomsten uit de lucratieve handel in 'credits'. Verschillende overheidsinstanties eisen van autofabrikanten dat ze een bepaalde norm halen voor de productie van elektrische voertuigen. Presteert een bedrijf boven de norm, dan krijgt het van de overheid credits voor de 'overtollige' stekkerauto's die het heeft geproduceerd. Deze credits mogen dan worden verkocht aan andere fabrikanten die er niet in zijn geslaagd de wettelijke doelstelling te halen.

Aangezien Tesla uitsluitend elektrische auto's maakt, heeft het bedrijf veel geld verdiend met de verkoop van deze credits aan andere autofabrikanten. Maar met de groei van de EV-markt, lopen deze inkomsten terug. Bedrijven halen steeds vaker de wettelijke norm en hebben minder behoefte aan Tesla's credits.

Daarmee wordt ook de druk op Tesla's buitenlandse activiteiten – vooral in China – om de achterstand in te lopen, opgevoerd. Het is zelfs van levensbelang voor het bedrijf.

De existentiële problemen van Tesla

Als het een slecht jaar was voor Tesla, dan was het een heel slecht, of liever gezegd een verschrikkelijk jaar voor China. Deze lente bracht Beijings 'zero tolerance'-beleid tegen corona 31 steden in lockdown en verwoestte het de economie op een manier die Musk niet had kunnen voorzien.

Als Musk zich ergens zorgen zou moeten maken over een recessie, dan is het wel in China.

Peking doet wat het kan om de bestedingen in de Chinese economie te stimuleren en geeft zelfs belastingvoordeel aan mensen die elektrische auto's kopen met een prijs lager dan 45.000 dollar. Punt is alleen dat Tesla's populairste auto, de Model-Y SUV, bijna 50.000 dollar kost in China. De Model 3 is te koop voor 42.000 dollar, maar de verkoop van deze auto is met dubbele cijfers gedaald in de Chinese markt.

Ondertussen verwachten Chinese EV-fabrikanten, zoals BYD, dat de verkoop van veel goedkopere auto's explosief zal stijgen. Als Tesla een probleem heeft in China, dan zullen we dat niet van Musk horen. Maar we kunnen het wel zien aan zijn gedrag.

LEES OOK: Een van de bedenkers van de ludieke cryptomunt dogecoin noemt Elon Musk een ‘oplichter’ die minder verstand heeft van software dan hij beweert